با نشر رسالۀ احكام نوجوانان اين فقيه فرزانه، گامي ديگر در جهت ارج نهادن به ارزشهاي والاي اسلامي برداشته و به باروري هر چه بيشتر فرهنگي- عقيدتي نونهالان باغ اسلام كمك مي نمايد.

در پايان، راسخون، تلاش حجت الاسلام و المسلمين فلاح زاده، در تدوين نوشتار اصلي كتاب را ارج مي نهد.

مركز نشر راسخون

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 17

صراحت لهجه، شوهرداري

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 20

كم نظير و اهتمام در تربيت كودكان، راز و نياز خاشعانه و ذكر و دعا و نماز شب اشاره كرد.

بحث و اخلاق و عرفان مرجع پرافتخار شيعه، حضرت آيت اللّٰه العظمي بروجردي و نيز يكي از مشاورين ويژه و برجسته و از اصحاب خاص استفتاء آن بزرگوار گشت و آن مرحوم، نظر به توانايي والاي علمي آيت اللّٰه العظمي صافي، پاسخگويي به سؤالات مهم و حساسي از فقه و كلام شيعي و نيز نگارش كتاب ارزشمندي دربارۀ مهدويّت را كه منتخب الاثر نام گرفت، به ايشان واگذار كردند.

از اساتيد مهم آن بزرگوار در قم، مراجع تقليد، آيات عظام:

سيد محمّد تقي خوانساري، حجّت، صدر، بروجردي و در نجف، آيات عظام: شيخ محمّد كاظم شيرازي، سيد جمال الدين گلپايگاني و شيخ محمّد علي كاظمي را مي توان نام برد.

الدين گلپايگاني، بروجردي، امام خميني و سيد محمد رضا گلپايگاني و بعضي ديگر، مقام بلند علمي- معنوي او را ارج نهادند؛ و آيت اللّٰه العظمي سيد جمال الدين گلپايگاني در حدود 45 سال پيش، اجتهاد متين و اوج مقام فقهي آيت اللّٰه العظمي صافي را طي مكتوبي مهم، اعلام كرد.

ايشان، سالها از طرف مرحوم آيت اللّٰه العظمي بروجردي و پس از ارتحال آن بزرگوار، از معدود كساني بود كه مسئوليت

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 23

امتحان فضلاي حوزه در سطح عالي و درس خارج را داشته و شماري از مجتهدان كنوني و مدرسين حوزه علميه قم، نزد معظم له امتحان داده اند.

اين فقيه گرانقدر، علاوه بر موارد مذكور، مطالعات گسترده اي در زمينه ادبيات و تاريخ اسلام و ايران داشته و ضمن آشنايي با قالب هاي گوناگون شعري، در سرودن شعر نيز مهارت كامل دارند.

اين مرجع فرزانه، حتي اكنون نيز با تمامي مشغله هاي موجود، اخبار و مسائل دنيا و بالخصوص جهان اسلام را هر روز با دقت تمام از طريق رسانه هاي گروهي دنبال كرده و بنا به اطلاعات وسيع تاريخي- سياسي، از قدرت تحليل بالايي در زمينه رويدادهاي منطقه اي، جهاني و دنياي اسلام برخوردار است و مصداق واقعي «عالِم به زمان» مي باشد.

قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، حضور در صحنه هاي مختلف مبارزه با رژيم ستم شاهي باعث حساسيت ساواك، نسبت به اين فقيه آگاه گشت و بالاخره به توقيف يكي از كتب ايشان كه حاوي مطالبي در نقد فساد رژيم شاه بود، منجر شد. در همين حال نشر بعضي كتب مهم حضرت آيت اللّٰه العظمي صافي كه در دفاع از تشيع نگاشته بود نيز، در بعضي از كشورهاي عربي ممنوع شد و

بدين صورت دولتمردان اين كشورها همسو با برخي مزدوران قلم بدست استعمار،

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 24

نتوانستند خشم خود را از نوشته هاي آگاهي بخش و بيداركننده اش، پنهان نمايند.

با پيروزي انقلاب اسلامي ايران، ايشان در سال 1358 ه. ش، به عنوان عضو مجلس خبرگان اوّل، انتخاب و در سال 1359 ه. ش، از سوي حضرت امام خميني (قدس سرّه) به عضويت شوراي نگهبان منصوب شد و هشت سال به عنوان دبير شوراي نگهبان، منشأ خدمات ارزنده اي به نظام مقدس و مردم عزيز گشت، و در پاسداري از حريم اسلام و قرآن، لحظه اي ترديد به خود راه نداد.

حضرت آيت اللّٰه العظمي صافي، كه حد اقل از دو دهه قبل، با وجود داشتن تمامي شرايط مرجعيت، كريمانه از آن گذشته بود، با ارتحال حضرت آيت اللّٰه العظمي گلپايگاني، قدس سرّه، در آذر ماه 1372 ه ش، بنا به تقاضاهاي مكرّر و اصرار پي درپي علما و مردم، بالاخره تصدي مرجعيت را پذيرفت و اكنون به عنوان يكي از مراجع عمده، و اركان اصلي حوزه علميه قم، به شمار مي رود.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 25

لازم مي باشد و ترك آن

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 26

عذاب دارد؛ مانند نماز و روزه.

حرام؛ كاري است كه ترك آن لازم و انجامش عذاب دارد؛ مانند دروغ و ظلم.

مستحب؛ به كاري گويند كه انجامش نيكو است و ثواب دارد ولي ترك آن عذاب ندارد؛ مانند سلام كردن و صدقه دادن.

مكروه؛ كاري است كه ترك آن نيكو مي باشد و ثواب دارد ولي انجامش عذاب ندارد؛ مانند خوابيدن در مسجد و مدح فروشنده از كالايي كه مي فروشد.

مباح؛ به كاري گويند كه انجام و ترك آن مساوي است، نه عذابي دارد و نه ثوابي؛ مانند راه رفتن و نشستن.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 27

دين، تقليد است؛ چون افراد كمي هستند كه بتوانند در احكام، اجتهاد كنند.

مسألۀ 4- مجتهدي كه انسان از او تقليد مي كند بايد:

* عادل باشد.

* زنده باشد.

* مرد باشد.

* شيعۀ دوازده امامي باشد.

* و بنابر احتياط واجب، اعلَم باشد.

مسألۀ 5- كسي كه از مجتهدي تقليد مي كند، اگر مرجع تقليدش از دنيا برود، و مجتهد زنده اعلمِ از او نباشد، با

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 29

دو شرط مي تواند بر تقليد وي باقي بماند:

1- در مقدار قابل توجهي از مسائل، به فتواي او عمل كرده باشد.

2- تصميم داشته، تا مسائل ديگري را كه برايش پيش مي آيد، نيز به فتواي او عمل كند.

و احتياط واجب آن است كه اگر مجتهد ميّت، اعلم از مجتهد زنده باشد، بر تقليد وي باقي بماند.

مسألۀ 6- اعلم كسي است كه در استخراج احكام، از منابع آن، از مجتهدان ديگر، استادتر باشد.

مسألۀ 7- مجتهد و اعلم را از سه راه مي توان شناخت:

* خود انسان يقين كند؛ مثل آنكه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.

* گواهي دو نفر عالم عادل كه مي توانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند، به شرط آن كه دو نفر عالم عادل ديگر با گفتۀ آنان مخالفت نكنند.

* عده اي از اهل علم كه مي توانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند و از گفتۀ آنان اطمينان پيدا مي شود، مجتهد بودن يا اعلم بودن كسي را تصديق كنند.

مسألۀ 8- راههاي بدست آوردن فتواي مجتهد:

* شنيدن از خود مجتهد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 30

* شنيدن از دو نفر عادل.

* شنيدن از يك نفر مورد اعتماد، كه از گفتۀ او اطمينان پيدا مي شود.

* ديدن در رسالۀ مجتهد، كه درستي آن مورد اطمينان

باشد.

مسألۀ 9- اگر فتواي مجتهد در مسأله اي عوض شود، مقلّد بايد به فتواي جديد عمل كند و عمل كردن به فتواي گذشته، جايز نيست.

مسألۀ 10- مسائلي را كه انسان غالباً به آنها احتياج دارد، واجب است ياد بگيرد.

و الاغ.

مسألۀ 17- فضلۀ پرندگان حرام گوشت؛ مانند كلاغ، پاك است؛ ولي بهتر است از آنها دوري كرد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 34

مي باشد.

مسألۀ 29- خوني كه از لاي دندان- لثه- مي آيد، اگر با آب دهان مخلوط شده و از بين برود پاك است و در آن صورت فرو بردن آب دهان هم اشكال ندارد؛ اگر چه بهتر است آن را فرو نبرند.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 36

باران در جايي جمع شود، اگر چه كمتر از كر باشد، چنانچه چيز نجسي را در حالي كه باران همچنان مي بارد، در آن بشويند، تا زماني كه بو يا رنگ يا مزۀ نجاست نگرفته، پاك است.

(صافي)، ص: 43

دست را بر سر و پاها بكشد، و اگر دست را نگهدارد، و سر يا پا را به آن بكشد، وضو باطل است، ولي اگر موقعي كه دست را مي كشد سر يا پا مختصري حركت

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 48

كند، اشكال ندارد.

مسألۀ 65- اگر براي مسح، رطوبتي در كف دست نمانده باشد، نمي تواند دست را با آب خارج، تر كند، بلكه بايد از اعضاي ديگر وضو؛ مثلًا صورت، رطوبت بگيرد و با آن مسح كند.

مسألۀ 66- رطوبت دست بايد بقدري باشد كه بر سر و پا اثر بگذارد.

مسألۀ 67- محل مسح- سر و روي پاها- بايد خشك باشد، بنابراين اگر جاي مسح تر باشد، بايد آن را خشك كرد.

ولي اگر رطوبت آن بقدري كم باشد كه مانع از تأثير رطوبت دست بر آن نباشد، اشكالي ندارد.

مسألۀ 68- بين دست و سر يا پاها بايد چيزي مانند چادر و كلاه، يا جوراب و كفش فاصله نشود، هر چند بسيار رقيق و نازك باشد و رطوبت به پوست برسد (مگر در حال ناچاري).

مسألۀ 69- محل مسح بايد پاك باشد، پس اگر نجس است و نمي تواند آن را آب بكشد، بايد تيمم كند.

آب بر اعضاي وضو نباشد.

8- با قصد قربت و بدون ريا وضو بگيرد.

9- رعايت ترتيب (به همان صورت كه در اعمال وضو گذشت).

10- رعايت موالات؛ بين اعمال وضو فاصله نيافتد.

11- در كارهاي وضو از ديگري كمك نگيرد.

12- استعمال آب براي او مانعي نداشته باشد.

13- براي وضو گرفتن وقت باشد.

(جلوي سر و روي پاها) باشد، هر چند از رسيدن آب جلوگيري نكند، بايد

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 51

برطرف شود؛ چون بين دست و محل مسح، نبايد چيزي فاصله شود.

مسألۀ 78- خط قلم خودكار و لكه هاي رنگ و چربي و كِرِم، در صورتي كه رنگ بدون جِرم باشد، مانع وضو نيست، ولي اگر جِرم دارد و روي پوست را گرفته باشد، بايد بر طرف شود.

مسألۀ 79- اگر مي داند چيزي بر اعضاي وضو چسبيده، ولي نمي داند كه از رسيدن آب جلوگيري مي كند يا نه، بايد آن را برطرف كند، يا آب را به زير آن برساند.

مسألۀ 80- كارهاي وضو بايد بدين ترتيب انجام شود:

ابتدا صورت، بعد دست راست و سپس دست چپ را بشويد و بعد از آن سر، و بعد پاها را مسح كند، و احتياط اينست كه پاي راست را پيش از پاي چپ مسح كند، و اگر به اين ترتيب وضو نگيرد، وضوي او باطل است.

مسألۀ 81- موالات يعني؛ پشت سر هم انجام دادن و فاصله نيانداختن بين اعمال وضو.

مسألۀ 82- اگر بين كارهاي وضو به قدري فاصله شود كه وقتي مي خواهد جايي را بشويد يا مسح كند، رطوبت جاهايي كه پيش از آن شسته يا مسح كرده، خشك شده باشد، وضو باطل است.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 52

مسألۀ 83- كسي كه مي تواند اعمال وضو را انجام دهد، نبايد از ديگري كمك بگيرد، پس اگر شخص ديگري صورت و دست او را بشويد و يا مسح او را انجام دهد، وضو باطل است.

مسألۀ 84- كسي كه نمي تواند وضو بگيرد، بايد به كمك شخص ديگر وضو بگيرد، ولي خود او بايد نيّت وضو كند.

مسألۀ 85- كسي

كه مي داند اگر وضو بگيرد، مريض مي شود و يا مي ترسد كه مريض شود، بايد تيمم كند و اگر وضو بگيرد، باطل است. ولي اگر نداند كه آب براي او ضرر دارد و وضو بگيرد و بعد بفهمد كه ضرر داشته، وضويش صحيح است.

مسألۀ 86- وضو، بايد به قصد قربت انجام شود، يعني؛ براي انجام فرمان خداوند عالَم وضو بگيرد و لازم نيست نيّت را به زبان آورد، يا از قلب خود بگذراند، بلكه همين مقدار كه مي داند وضو مي گيرد كافي است، بطوري كه اگر از او بپرسند، چه مي كني؟ بگويد: وضو مي گيرم.

مسألۀ 87- اگر وقت نماز به قدري تنگ است كه اگر انسان بخواهد وضو بگيرد، تمام نماز يا قسمتي از آن، بعد از وقت خوانده مي شود، بايد تيمم كند. ولي اگر براي انجام وضو و تيمم به يك اندازه وقت لازم است، بايد وضو بگيرد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 53

جاهايي را كه شستن يا مسح آن امكان دارد، بطور معمول بشويد يا مسح كند و جاهايي كه امكان ندارد، دست تر بر جبيره بكشد.

مسألۀ 91- اگر زخم يا شكستگي در جلوي سر يا روي پاها (محل مسح) است و روي آن باز مي باشد، چنانچه نتواند آن را مسح كند، احوط آنست كه پارچۀ پاكي رويش بگذارد و روي پارچه را با تري آب وضو، كه در دست مانده، مسح كند و اگر گذاشتن پارچه ممكن نيست، مسح لازم نيست ولي در هر دو صورت بايد بعد از وضو، تيمم نمايد.

مسألۀ 92- اگر در صورت و دستها چند جبيره باشد، بايد

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 54

بين آنها را بشويد و اگر جبيره ها در سر يا روي پاها باشد، بايد بين آنها را مسح كند و در جاهايي كه جبيره هست بايد به شيوه اي كه در جبيره بيان شد، عمل كند.

مسألۀ 93- كسي كه در كف دست و انگشتها جبيره دارد و در موقع وضو، دست تر روي آن كشيده است، بايد سر و پا را با همان رطوبت مسح كند.

مسألۀ 94- اگر جبيره تمام صورت يا تمام يكي از دستها يا تمام هر دو دست را فرا گرفته باشد، بايد وضوي جبيره اي بگيرد، و بنابر احتياط واجب، اگر تمام يا قسمتي از مواضع تيمّم پوشيده نيست، تيمّم هم بنمايد.

مسألۀ 95- اگر جبيره تمام پهناي روي پا را گرفته، ولي مقداري از طرف انگشتان و مقداري از طرف بالاي پا باز است، بايد جاهايي كه باز است روي پا را، و جايي كه جبيره است، روي جبيره را مسح كند.

مسألۀ 96- اگر جبيره بيشتر از معمول اطراف

زخم را گرفته و برداشتن آن ممكن نيست، بايد به دستور جبيره عمل كند و بنابر احتياط واجب تيمم هم بنمايد و اگر برداشتن جبيره ممكن است، بايد بردارد.

مسألۀ 97- اگر در جاي وضو يا غسل، چيزي چسبيده باشد كه برداشتن آن ممكن نيست، يا به قدري مشقّت دارد كه

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 55

نمي توان تحمّل كرد، بايد به دستور جبيره عمل كند، و بنابر احتياط واجب، اگر تمام يا بعضي از مواضع تيمّم پوشيده نيست، تيمم هم بنمايد.

مسألۀ 98- اگر جبيره نجس است يا نمي شود روي آن دست تر كشيد؛ مثلًا دوايي است كه به دست مي چسبد، پارچه پاكي روي آن بگذارد و دست تر روي آن بكشد.

مسألۀ 99- غسل جبيره اي مانند وضوي جبيره اي است، ولي احوط آن است كه ترتيبي بجا آورده شود، نه ارتماسي.

حاشيۀ قرآن.

* زيارت اهل قبور.

لازم نيست تمام بدن با دست شسته شود، و چنانچه با نيت غسل، آب را به تمام بدن برساند، كافي است.

عليهم السلام، ولي اگر از يك در برود و از در ديگر خارج شود يا براي برداشتن چيزي برود، مانعي ندارد.

* خواندن سوره هايي از قرآن كه سجده واجب دارد؛ حتي يك حرف از آن، يعني سوره هاي: سجده، فصِّلت، نجم، علق.

مسألۀ 121- اگر شخصي در خانه اش مكاني را براي نماز قرار دهد و همچنين در مؤسسه يا اداره اي، حكم مسجد را ندارد.

مسألۀ 122- توقف در حرم امامزاده ها در حال جنابت، اشكال ندارد، ولي توقف در مساجدي كه معمولًا كنار حرم ها ساخته اند، حرام است.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 62

آشنايي با آنها مي توانيد به رسالۀ توضيح المسائل، مسألۀ 456 مراجعه كنيد، همچنين كارهايي كه بر جنب حرام است، در مسألۀ 120 گذشت.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 65

به سه دسته تقسيم مي شود، كه اگر بسيار كم باشد غسل ندارد، ولي وضو را باطل مي كند و اگر كم نباشد، غسل واجب مي شود كه جهت آشنايي با موارد آن و احكام هر يك، بانوان به رسالۀ توضيح المسائل، مراجعه كنند.

را از دست بيرون آورد و اگر مانع ديگري نيز در پيشاني يا دستها وجود دارد، برطرف كند.

مسألۀ 143- تمام كارهاي تيمم، بايد با قصد تيمم و براي اطاعت دستور خداوند انجام شود، و همچنين بايد معلوم كند كه تيمم بجاي وضو است يا غسل، و اين همان نيّت تيمّم است.

را سبك بشمارد، مانند كسي است كه نماز نمي خواند.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 71

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: «كسي كه به نماز اهميّت ندهد و آن را سبك شمارد، سزاوار عذاب آخرت است». شايسته است نمازگزار كارهايي كه ثواب نماز را كم مي كند، بجا نياورد؛ مثلًا با حالت خواب آلودگي نماز نخواند و در نماز به آسمان نگاه نكند. بلكه كارهايي كه ثواب نماز را زياد مي كند بجا آورد؛ مثلًا لباس پاكيزه بپوشد، خود را خوشبو كند، دندان هايش را مسواك بزند و موهايش را شانه كند.

بايد نماز عصر را بعد از نماز ظهر و نماز عشا را بعد از نماز مغرب بخواند و اگر عمداً نماز عصر را پيش از نماز ظهر و نماز عشا را پيش از نماز مغرب بخواند، نماز او باطل است.

يا لباسش نجس شده و آب كشيدن يا عوض كردن آن هم دشوار است.

* لباس يا بدن نمازگزار به خون نجس شده است ولي مقدار آلودگي كمتر از دِرهَم (تقريباً به اندازۀ يك سكۀ دوريالي) است. «1»

* ناچار باشد كه با بدن يا لباس نجس نماز بخواند، مثلًا آب براي آب كشيدن آن ندارد (به شرحي كه در رسالۀ توضيح المسائل، مسألۀ 812 آمده است).

مسألۀ 170- اگر لباسهاي كوچك نمازگزار؛ مثل دستكش و جوراب، نجس باشد، و يا دستمال كوچك نجسي در جيب داشته باشد، چنانچه از اجزاء مردار يا حرام گوشت نباشد اشكال ندارد.

______________________________

(1). اين مسأله چند مورد استثناء دارد كه براي آشنايي مي توانيد به رسالۀ توضيح المسائل، مسأله 856 مراجعه فرماييد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 78

مسألۀ 171- پوشيدن عبا و لباس سفيد و پاكيزه ترين لباسها و خوشبو كردن خود و به دست كردن انگشتري عقيق در نماز، مستحب است.

مسألۀ 172- پوشيدن لباس سياه، چرك، تنگ و لباسي كه نقش صورت دارد و باز بودن دكمه هاي لباس در نماز، مكروه است.

ص: 79

نباشد. ولي اگر شيب زمين كم باشد، اشكال ندارد. «1»

مسجد بيرون آمدن.

* چراغ مسجد را روشن كردن.

* تميز كردن مسجد.

* هنگام وارد شدن، ابتدا پاي راست را داخل مسجد گذاشتن.

* هنگام بيرون آمدن از مسجد، اوّل پاي چپ را بيرون گذاشتن.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 81

* خواندن دو ركعت نماز مستحبي تَحيّت مسجد.

* خوشبو كردن خود، و پوشيدن بهترين لباسها براي رفتن به مسجد.

مسألۀ 180- اين كارها در رابطه با مسجد، مكروه است:

* عبور از مسجد، به عنوان محل عبور؛ بدون آنكه در آنجا نماز بخواند.

* انداختن آب دهان و بيني در مسجد.

* خوابيدن در مسجد، مگر در حال ناچاري.

* فرياد زدن در مسجد و صدا را بلند كردن مگر براي اذان.

* خريدوفروش، در مسجد.

* سخن گفتن از امور دنيا.

* رفتن به مسجد، براي كسي كه بوي دهانش مردم را آزار مي دهد.

و صدايش بلند باشد.

ركوع، بايد بدن آرام باشد.

مسألۀ 215- اگر پيش از آنكه به مقدار ركوع خم شود و بدن آرام گيرد، عمداً ذكر ركوع را بگويد، نمازش باطل است.

مسألۀ 216- اگر پيش از تمام شدن ذكر واجب، عمداً سر از ركوع بردارد، نمازش باطل است.

از زمين بردارد، احتياط واجب، آن است كه بعد از آرام گرفتن همۀ اعضا، دوباره ذكر واجب را بگويد، و نماز را تمام نموده، آن را اعاده نمايد. ولي موقعي كه مشغول گفتن ذكر نيست، اگر غير از پيشاني، مواضع ديگر را از زمين

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 92

بردارد و دوباره بگذارد، اشكال ندارد.

مسألۀ 225- اگر همراه با انگشتان شست پا، انگشتان ديگر هم بر زمين باشد، مانع ندارد.

مسألۀ 226- نمازگزار بايد در سجده پيشاني را بر زمين و يا آنچه از زمين مي رويد، ولي خوراكي و پوشاكي نيست، مانند چوب و برگ درخت، قرار دهد.

مسألۀ 227- سجده بر كانيهاي معدني؛ مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه، صحيح نيست.

مسألۀ 228- سجده بر چيزهايي كه از زمين مي رويد و خوراك حيوان است، مثل علف و كاه صحيح است.

مسألۀ 229- سجده بر كاغذي كه از پنبه و مانند آن ساخته شده باشد، اشكال دارد.

مسألۀ 230- براي سجده، بهتر از هر چيز، تربت حضرت سيد الشهداء عليه السلام مي باشد و بعد از آن بدين ترتيب:

* خاك

* سنگ

* گياه

مسألۀ 231- اگر در سجده اول، مهر به پيشاني بچسبد و بدون اين كه مهر را بردارد دوباره به سجده رود، نماز باطل است.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 93

قدري مهر را بلند كند تا پيشاني را بر آن بگذارد.

لَهْ».

گواهي مي دهم كه جز آفريدگار، خدايي نيست و يكتا و بي همتاست و شريك ندارد.

«وَ اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهْ».

و گواهي مي دهم كه محمد صلي الله عليه و آله و سلم بنده و فرستادۀ خداوند است.

«اللّهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدْ».

خداوندا! بر محمد و خاندان او درود فرست.

سلام: «السَّلٰامُ عَلَيْكَ ايُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكٰاتُه».

درود و رحمت و بركات خدا بر تو باد اي پيامبر!

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 106

«السَّلٰامُ عَلَيْنٰا وَ عَليٰ عِبٰادِ اللّٰهِ الصّٰالِحيٖنْ».

درود بر ما- نمازگزاران- و بر بندگان شايستۀ خدا.

«السَّلٰامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكٰاتُه».

سلام بر شما و رحمت و بركات خدا بر شما باد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 107

باشد؛ مثلًا بعد از سلام نماز چهار ركعتي شك كند كه سه ركعت خوانده يا پنج ركعت، نمازش باطل است.

مسألۀ 279- اگر بعد از گذشتن وقت نماز شك كند كه نماز خوانده يا نه، يا گمان كند كه نخوانده، خواندن آن لازم نيست، ولي اگر پيش از گذشتن وقت شك كند كه نماز خوانده يا نه، يا گمان كند كه نخوانده، بايد آن را بجا آورد.

مسألۀ 280- اگر يكي از شكهايي كه نماز را باطل مي كند، پيش آيد، بايد مقداري فكر كند و چنانچه چيزي يادش نيامد و شك باقي ماند، نماز را برهم مي زند و دوباره شروع كند.

هشت فرسخ نيست برود، بايد نماز را چهار ركعتي بخواند؛ مثلًا اگر از وطن به روستايي مي رود كه دو راه دارد؛ يك راه 4 فرسخ است و راه ديگر 3 فرسخ، اگر از راه اوّل برود و از همان راه برگردد، نمازش در بين راه و در آن روستا، شكسته است.

ولي اگر از راه اوّل برود و از راه ديگر برگردد و يا از راه دوّم برود و از همان راه برگردد، چون مجموع سفر كمتر از 8 فرسخ مي باشد، نماز در بين راه و در آن روستا تمام است.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 114

مسألۀ 289- در اين موارد، در سفر، نماز بايد تمام خوانده شود:

1- قبل از آن كه هشت فرسخ برود، از وطن خود مي گذرد و يا در جايي ده روز مي ماند.

2- از اول قصد نداشته است به سفر هشت فرسخي برود و بدون قصد، اين مسافت را پيموده است؛ مثل كسي كه به دنبال گمشده اي مي گردد.

3- در بين راه از قصد سفر برگردد؛ يعني قبل از رسيدن به چهار فرسخ، از رفتن منصرف شود.

4- كسي كه شغل او مسافرت است، مثل رانندۀ قطار و ماشينهاي برون شهري، خلبان، ملوان (در سفري كه شغل اوست).

5- كسي كه براي كارش بطور متعارف بين ده روز، حدّ اقل يك بار به مسافرت مي رود؛ مانند دانش آموزي كه براي تحصيل به شهر ديگر مي رود و هر جمعه به وطن خود برمي گردد.

6- كسي كه به سفر حرام مي رود؛ مانند سفري كه موجب اذيّت پدر و مادر باشد.

مسألۀ 290- در اين مكانها نماز تمام است:

در وطن.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 115

در جايي كه بنا دارد ده روز بماند.

در جايي كه سي

روز با ترديد مانده است؛ يعني معلوم نبوده كه مي ماند يا مي رود و تا سي روز به همين حالت مانده، و جايي هم نرفته است، در اين صورت بايد بعد از سي روز نماز را تمام بخواند.

او حساب نمي شود، مانند دانشجويي كه مدتي براي تحصيل در شهري مي ماند.

مسألۀ 295- اگر انسان بدون قصد ماندن هميشگي و بدون قصد رفتن در جايي آن قدر بماند كه مردم او را اهل آنجا بدانند، آنجا حكم وطن او را دارد.

مسألۀ 296- اگر به جايي برود كه قبلًا وطن او بوده، ولي هم اكنون از آنجا اعراض كرده است؛ يعني بنا گذاشته كه ديگر براي سكونت به آنجا برنگردد، نبايد نماز را تمام بخواند، اگر چه وطن ديگري هم براي خود اختيار نكرده باشد.

مسألۀ 297- مسافري كه به وطنش برمي گردد، وقتي ديوار وطن را ببيند، بايد نماز را تمام بخواند.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 117

كند تمام آنها را خوانده است.

مسألۀ 306- نماز قضا را با جماعت مي توان خواند، چه نماز امام جماعت ادا باشد يا قضا، و لازم نيست هر دو، يك نماز را بخوانند، مثلًا اگر نماز قضاي صبح را با نماز ظهر يا عصر امام بخواند، اشكال ندارد.

مسألۀ 307- اگر مسافري كه بايد نماز را شكسته بخواند، نماز ظهر يا عصر يا عشاء، از او قضا شود، بايد آن را دو ركعتي بجا آورد، اگر چه در غير سفر بخواهد قضاي آن را بجا آورد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 119

مسألۀ 308- در سفر نمي توان روزه گرفت، حتي روزۀ قضا، ولي نماز قضا مي توان بجا آورد.

مسألۀ 309- اگر در سفر بخواهد نمازهايي را كه غير سفر قضا شده است بجا آورد، بايد نمازهاي ظهر و عصر و عشاء را چهار ركعتي قضا كند.

مسألۀ 310- نماز قضا را در هر وقتي مي توان بجا آورد، يعني قضاي نماز صبح را مي توان ظهر يا شب خواند.

نماز قضاي پدر و مادر

مسألۀ 311- تا انسان زنده است، اگر چه از خواندن نماز خود عاجز باشد، ديگري نمي تواند نمازهاي او را قضا كند.

مسألۀ 312- اگر پدر به جهت عذري نماز يا روزه اش را بجا نياورده باشد، پس از مرگ او، بر پسر بزرگتر واجب است آنها را قضا نمايد، امّا اگر از روي نافرماني ترك كرده باشد، بنا بر احتياط واجب پسر بزرگتر، آن را قضا نمايد.

نوجوانان (صافي)، ص: 120

خاصي است پيشاپيش جمعيت مي ايستد و ديگران در صفوفي منظم، پشت سر او و هماهنگ با او نماز را بجا مي آورند.

كسي كه در اين نماز دسته جمعي، پيشاپيش جمعيت مي ايستد «امام جماعت» است و كسي كه پشت سر او، در نماز از او پيروي مي كند، «مأموم» نام دارد.

ركعت دوّم كه امام جماعت در ركعت سوّم مي باشد، حمد و سوره بخواند (هر چند امام جماعت تسبيحات بخواند) و آنگاه كه امام جماعت ركعت سوّم را تمام كرد، و براي ركعت چهارم بر مي خيزد، مأموم بايد پس از دو سجده، تشهد بخواند، و براي خواندن ركعت سوّم برخيزد و در ركعت آخر نماز كه امام جماعت با تشهد و سلام، نماز را به پايان مي برد يك ركعت ديگر مي خواند.

2- در ركوع: ركوع را با امام جماعت بجا مي آورد و بقيه نماز را همانگونه كه گفته شد، انجام مي دهد.

ركعت سوّم

1- در بين قرائت: زماني كه مي داند اگر اقتدا كند، براي خواندن حمد و سوره و يا حمد تنها وقت دارد، مي تواند اقتدا كند و بايد حمد و سوره يا فقط حمد را بخواند، و اگر مي داند فرصت ندارد، بنابر احتياط واجب بايد صبر كند تا امام جماعت به ركوع رود، سپس به او اقتدا كند.

2- در ركوع: چنانچه در ركوع اقتدا كند، ركوع را با امام بجا مي آورد و حمد و سوره براي آن ركعت ساقط است، و بقيۀ نماز را همانگونه كه قبلًا بيان شد بجا مي آورد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 124

ركعت چهارم

1- در بين قرائت: حكم اقتدا در ركعت سوم را دارد، و آنگاه كه امام جماعت در ركعت آخر نماز براي تشهد و سلام مي نشيند، بنابر احتياط واجب، بطور نيم خيز بنشيند تا تشهد امام جماعت تمام شود و سپس برخيزد.

2- در ركوع: ركوع و سجده ها را با امام بجا مي آورد، (اكنون ركعت چهارم امام و ركعت اوّل مأموم است) و بقيۀ نماز را همانگونه كه گذشت انجام مي دهد.

يكي از نمازهاي يوميّه را مي خواند، هر كدام از نمازهاي يوميه را مي توان به او اقتدا كرد، بنابراين اگر امام، نماز عصر را مي خواند، مأموم مي تواند، نماز ظهر را به او اقتدا كند، و اگر مأموم پس از آنكه نماز ظهر را خواند، جماعت برپا شود مي تواند، نماز عصر را به ظهر امام جماعت اقتدا كند.

مسألۀ 324- مأموم مي تواند نماز قضاي خود را به نماز اداي امام، اقتدا كند، هر چند قضاي ديگر نمازهاي يوميّه باشد، مثلًا امام جماعت نماز ظهر را مي خواند و او قضاي نماز صبح را.

مسألۀ 325- نماز جماعت، حدّ اقل با دو نفر برپا مي شود،

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 125

يك نفر امام و يك نفر هم مأموم، مگر در نماز جمعه و عيد فطر و قربان.

مسألۀ 326- نمازهاي مستحبي را نمي توان به جماعت خواند، مگر نماز طلب باران. «1»

مسألۀ 327- مأموم نبايد تكبيرة الاحرام را پيش از امام بگويد، بلكه تا تكبير امام تمام نشده، نبايد تكبير بگويد.

مسألۀ 328- مأموم، بايد غير از حمد و سوره، بقيّه نماز را خودش بخواند، ولي اگر ركعت اوّل يا دوّم او، و ركعت سوّم يا چهارم امام باشد، بايد حمد و سوره را نيز بخواند.

تنها يك قنوت پيش از ركوع دهم بخواند كافي است.

مسألۀ 343- هر يك از ركوع هاي نماز آيات، ركن است، كه اگر عمداً يا سهواً كم يا زياد شود، نماز باطل است.

مسألۀ 344- نماز آيات را مي توان به جماعت خواند، كه در اين صورت حمد و سوره ها را تنها امام جماعت مي خواند.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 130

عِبٰادُكَ الْمُخْلَصُونْ.»

اگر با عذر، قضاي روزه را بجا نياورد، بنابر احتياط واجب، علاوه بر قضاء روزه بايد يك مدّ طعام هم به فقير بدهد.

مسألۀ 374- اگر به سبب بيماري نتواند روزه بگيرد و آن بيماري تا رمضان سال بعد طول بكشد قضاي آن ساقط مي شود، ولي بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 140

كه مي خواهد ده روز بماند برسد، نبايد آن روز را روزه بگيرد.

با حاكم اسلامي پيمان بسته اند تا ماليات معيني را بپردازند و شرايط خاصي را كه در كتابهاي مفصل فقهي آمده، پذيرفته اند و در عوض جان و مال آنها در امان است، كافر ذمّي هستند.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 144

120: در صورتي كه با آب دستي و دلو

4 كشمش و موتورپمپ آبياري شده باشد.

340: در صورتي كه با هر دو آبياري شده است.

5 شتر اولين نصاب: 5 شتر يك گوسفند

تا 25 شتر هر 5 شتر يك گوسفند

26 شتر يك شتر

6 گاو 30 گاو يك گوسالۀ يك ساله

7 گوسفند 40 گوسفند يك گوسفند

8 طلا 15 مثقال 140

9 نقره 105 مثقال 140

يادآوري: شتر، گاو و گوسفند، نصابهاي ديگري نيز دارد كه براي آشنايي با آنها مي توانيد به رسالۀ توضيح المسائل، مسائل 1932- 1918، مراجعه كنيد.

گندم بدهد و يك تن و 200 كيلوگرم بگيرد.

مسألۀ 402- مستحب است فروشنده در قيمت بين مشتريها فرق نگذارد و در قيمت جنس سختگيري نكند و درخواست بهم زدن معامله را بپذيرد.

مسألۀ 403- قسم خوردن در معامله اگر راست باشد مكروه، و اگر دروغ باشد حرام است.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 151

و يا در استفادۀ از آن زياده روي نكرده، ضامن نيست. ولي اگر در نگهداري آن كوتاهي كرده و يا در استفاده از آن زياده روي كرده باشد، بايد خسارت آن را بپردازد.

مسألۀ 419- اگر قبلًا شرط كرده باشند كه هرگونه خسارت بر آن مال وارد شود عاريه كننده ضامن است، بايد آن خسارت را بپردازد.

با اجازۀ حاكم شرع، از طرف او به فقير غير سيّد

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 157

صدقه بدهد.

مسألۀ 424- اگر كسي كه كفش او را برده، عمداً نبرده باشد يا احتمال مي دهد، كفشي كه مانده، مال كسي نيست كه كفش او را برده، و دسترسي به او نيست، بايد صاحبش را جستجو كند و چنانچه از پيدا كردن وي نااميد شود، بنابر احتياط واجب با اجازۀ حاكم شرع از طرف صاحبش به فقير غير سيّد صدقه بدهد.

است.

مسألۀ 431- خوردن كمي از تربت سيد الشهداء عليه السلام براي شفا از بيماري اشكال ندارد.

مسألۀ 432- بر هر مسلماني واجب است مسلمان ديگري را كه نزديك است از گرسنگي يا تشنگي بميرد، نان و آب داده و از مرگ نجات دهد.

پدربزرگ شوهر.

* شوهر دختر (داماد).

شوهر خواهر و برادر شوهر محرم نيستند.

بجز افرادي كه بيان شد، ممكن است كسان ديگري نيز به سبب ازدواج، با شرايط خاصي بر يكديگر محرم شوند كه در كتابهاي مفصل فقهي آمده است.

مسألۀ 446- اگر زني با شرايطي كه در كتابهاي فقهي آمده است، بچه اي را شير دهد، آن بچه بر آن زن و افراد ديگر

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 169

محرم مي شود كه جهت آشنايي بيشتر مي توانيد به رسالۀ توضيح المسائل، مسألۀ 2483 مراجعه كنيد.

بدون وضو حرام است.

مسألۀ 473- لمس خطوط قرآن بر جُنب، حرام است.

مسألۀ 474- انسان جُنب نبايد سوره هاي سجده دار قرآن را بخواند، (توضيح آن در مسألۀ 111 گذشت).

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 176

ديواري كه مال دو نفر است؛ مانند ديوار مشترك بين دو منزل، هيچ كدام آنان حق ندارد بدون اجازۀ شريك ديگر، آن را بسازد، يا سر تيرآهن و مانند آن را بر ديوار بگذارد يا به ديوار ميخ بكوبد، ولي كارهايي كه معلوم است شريك راضي است؛ مانند تكيه دادن به ديوار و لباس انداختن روي آن اشكال ندارد، اما اگر شريك او بگويد: به اين كارها راضي نيستم، انجام اينها هم جايز نيست.

مسألۀ 483- اگر ريشۀ درخت همسايه در ملك (زمين، باغ، خانه و … ) انسان بيايد، صاحب ملك مي تواند از صاحب درخت بخواهد كه ريشۀ درخت را برگرداند، يا قطع كند و در صورتي كه صاحب درخت اين كار را نكرد، خودش مي تواند از آن جلوگيري كند و چنانچه ضرري هم از ريشۀ درخت به او برسد، مي تواند از صاحب درخت بگيرد.

مسألۀ 484- درخت ميوه اي كه شاخۀ آن از ديوار باغ

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 179

بيرون آمده، اگر انسان نداند صاحبش راضي است يا نه، نمي تواند از ميوۀ آن بچيند، و اگر ميوۀ آن روي زمين هم ريخته باشد نمي تواند آن را بردارد، مگر آن باغ در كنار راه باشد، كه عابرين- با شرايطي كه در كتابهاي مفصل فقهي آمده است-/ مي توانند از آن استفاده كنند.

مسألۀ 485- جايزه اي را كه بانك به بعضي از كساني كه در صندوق پس انداز پول مي گذارند مي دهد، در صورتي كه شرط نكرده باشند كه چيزي بدهد و بانك براي تشويق مردم از خودش بدهد و ضرر آن به كسي نرسد، حلال است.

مسألۀ 486- تراشيدن ريش حرام است و ماشين كردن آن نيز، اگر مثل تراشيدن باشد، حرام است و در

اين حكم، تمام مردم يكسانند و حكم خدا به سبب مسخرۀ مردم تغيير نمي كند، پس از كسي هم كه تازه بالغ شده، يا اگر ريش نتراشد مردم او را مسخره مي كنند، چنانچه ريش بتراشد، يا طوري ماشين كند كه مثل تراشيدن باشد، حرام است.

مسألۀ 487- استمنا كردن حرام است، يعني انسان با خود، كاري كند كه مني از او بيرون آيد.

مسألۀ 488- آوازي كه مخصوص مجالس لهو و بازيگري است، غنا و حرام مي باشد، و اگر نوحه يا روضه يا قرآن را هم با غنا بخوانند حرام است، ولي اگر آن را با صداي خوب

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 180

بخوانند كه غنا نباشد، اشكال ندارد.

مسألۀ 489- بازي با شطرنج و پاسور، چه همراه با برد و باخت باشد، و چه نباشد، حرام است.

مسألۀ 490- دست زدن و كف زدن در مجالس جشن و سخنراني اگر براي تشويق امر مشروع (جايز) باشد و همراه با حرام ديگري نباشد و به صورت لهو نيز نباشد، اشكال ندارد؛ و سزاوار آن است كه تشويق، همراه با تكبير و صلوات باشد.

مسألۀ 491- رقصيدن زن در مجالس زنانه يا مرد در مجالس مردانه حرام است، ولي رقص زن براي شوهرش، اشكال ندارد.

مسألۀ 492- سينه زدن در كوچه و خيابان، با توجّه به عبور زنان، در صورتي كه سينه زن، پيراهن پوشيده باشد، اشكال ندارد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 183

(صافي)، ص: 184

حرج مشقّت، سختي

خون جهنده دار حيواني كه وقتي رگ آن را ببرند، خون از آن با فشار بيرون مي آيد. ذبح شرعي كشتن حيوانات با رعايت ضوابط شرعي (سگ و خوك و بعضي از حيوانات ديگر قابل ذبح شرعي نيستند).

ذمّي كافران اهل كتاب- مانند يهود و نصاري- كه در بلاد مسلمين زندگي مي كنند و در مقابل تعهدشان نسبت به رعايت قوانين اجتماعي اسلام از امنيت و حمايت حكومت اسلامي برخوردارند.

سال خمسي يك سال تمام كه با نخستين رسيدگي انسان به حساب اموال خود براي تخميس آن شروع مي شود و بايد هر سال همان تاريخ را مبدأ رسيدگي مجدد قرار دهد.

شاخص چوب يا چيز ديگري كه براي تعيين وقت ظهر در زمين نصب مي كنند.

ضامن عهده دار، بر عهده گيرنده

ضرورت ناچاري، اضطرار، حتميت

طهارت پاكي، حالتي معنوي كه در نتيجه وضو، غسل يا تيمم در انسان حاصل مي شود.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 185

عاجز ناتوان، درمانده

عادت ماهيانه حيض، قاعدگي

عمداً از روي قصد، كاري را كه با علم و آگاهي انجام دهد.

عَورَت آنچه انسان از ظاهر كردنش حيا مي كند. (كنايه از عضو جنسي زن و مرد).

عهد پيمان. تعهد انسان در برابر خداوند با صيغه مخصوص براي انجام كار پسنديده يا ترك ناپسند.

غُسل شستشو. شستشوي بدن با كيفيت مخصوص.

غِش خيانت، مخلوط كردن پنهاني جنس كم بها با گرانبها به منظور فريب مردم.

فجر سپيدۀ صبح

فرادا نمازي كه انسان بطور انفرادي و نه به جماعت گزارد.

فقير محتاج. كسي كه مخارج سال خود و عيالاتش را ندارد و چيزي هم ندارد كه بطور روزانه بتواند هزينۀ زندگيش را تأمين كند.

محتلم كسي كه در حال خواب از او مني خارج شود.

مَحْرَم بستگان نزديك انسان كه ازدواج با

آنها حرمت ابدي دارد.

احكام نوجوانان (صافي)، ص: 186

مخرج بول و غائط محل طبيعي خروج ادرار و مدفوع.

نافله نماز مستحبي

نوافل يوميه نمازهاي مستحبي روزانه كه هر شبانه روز 34 ركعت و در جمعه 38 ركعت است.

وديعه امانت